Hår på tissen

Eg har veldig mange gode minner frå barndomen, sikkert fordi eg hadde det veldig bra. Trygt og godt, uendeleg med muligheiter, aldri høve til å kjede seg. Eg glorifiserer den gjerne litt, men kven gjer ikkje det? Det er det fine ein hugsar best.



I overgangen til tenåra tok fokuset mitt ei vending. Ei vending nedover. Nedover mot midten, om du skjønar. 



Burde ikkje eg ha vore i puberteten, no?



1985. Gymmen var over, læraren kommanderte til seg volleyballen og plasserte den under arma. Volleyball var ikkje trening, i mi bok. Eg hadde stått stille heile timen, med unnatak for roteringa som lar deg få serven av og til. Eg hadde ikkje lyst å dusje, eg fanst ikkje sveitt. Det skulle ikkje læraren ha noko av:

— Alle skal dusje, uansett! ropte han.


Motvillig gjekk eg inn i garderoben, kledde sakte av meg medan eg i sidesynet observerte klassekameratane som sjølvsikre gjekk rundt i rommet splitter nakne. Sjølv om vi berre var 14 år, såg enkelte ut som fullvaksne mannfolk, med hår både her og der, stemmeskiftet i full bløming og testosteron som rann over sine bredder.



Ein av dei, la oss kalle han Ola, hadde begynt allereie i femte klasse. Då var han 11 år. Fy flate, så urettferdig. Sidan gjekk det slag i slag. Det grodde og det vaks, og var han borte frå skulen eit par dagar, var han nesten ikkje til å kjenne igjen av hår og skjegg når han kom tilbake. Han hadde hår på brystkassa før nokon av oss andre kunne vise til den minste tust.

No gjekk han roleg, hårete og naken rundt i garderoben. Så rulla han handduken sin til ei pølse som han brukte som piske på spinkle guterumper som pilte fram og tilbake i forsøk på å sleppe unna. Han hadde kanskje kroppen til ein 25-åring, men han hadde hjernen til ein sadistisk niåring.

Stoda var nemleg ei heilt anna hos meg. Her var det ikkje mange aldringsteikna å spore. Eg såg framleis ut som om eg nettopp hadde blitt vaska og stelt av jordmora. 

Eg vrengte av meg t-skjorte, shorts, sko og strømper. No var det berre undiken igjen. Uff, dette ville gjere vondt. Eg rota i plastposen som assisterte for gymbagen eg ikkje eigde, og leitte fram handkledet. Så la eg det tilforlateleg over låra medan eg lirka av meg underbuksa. Eg kasta eit blikk ned; nei. Null hår. Ikkje eitt einaste eit.

Eg likna ein krabbe der eg humpa sidelengs med baken vendt mot dei andre, over golvet og inn i dusjen. Der hengte eg frå meg handkledet og fann ein ledig dusj.

Så stod vi der på rekke og rad, på kvart vårt utviklingsstadium. Det var i alle fall ein ting som var heilt sikkert, eg og ein til — la oss kalle han Lars —var desidert sist ute. Han var like tynn og liten som meg. Og hårlaus. Der han stod saman med Ola, minte dei om far og son.

Vel heime seinare den ettermiddagen, låste eg baddøra og drog ned buksa på nytt. Eg måtte finne ut om eg hadde den naudsynte progresjonen, dette tok nemleg altfor lang tid — tid eg ikkje hadde. 



Eg treng nok ikkje utdjupe intensiteten i gleda eg følte då eg fekk auge på det som minte om kjønnshår. Dei var jammen ikkje lette å få auge på. Lysstyrke, vinkel på lyset og sjølvsagt distansen frå auge til hår var avgjerande for å kunne sjå dei. Flytta eg meg i forhold til lyskjelda, forsvann dei som dug for sola.



Dette var ein stor seier, eit betydeleg steg i rett retning. Eg jubla i det stille, låste opp døra og var ein blid og medgjerleg son og bror resten av den dagen.



Sommarferien kom, og eg brukte dei to månadane godt. Innan skulen tok til att i august, hadde eg for alvor entra puberteten. Ikkje berre hadde eg vakse i høgda, stemma hadde blitt grovare, og. Kanskje mest gledeleg var den spede Hercule Poirot-mustasjen eg hadde fått der nede. Eg gledde meg stort til å triumferande entre fellesdusjen etter gym — splitter naken. Stakkars Lars som måtte stå der att som den einaste kjønnsumodne.


Det var skuffande respons i dusjen etter haustens fyrste gymtime. Det var lite som hadde endra seg utover at Ola var endå høgre og enda meir hårete. Ingen kommenterte mi rivande utvikling, men det var kanskje like greitt, aller helst ville eg ikkje ha fokus på det i det heile.



Men kvar var Lars? I det minste ville eg oppleve å stå ved sidan av han og vise omverda kven som var sist ute, at det ikkje var eg.

Brått kom han småspringane inn med handklede rundt livet, han var seint ute og måtte skunde seg om han skulle rekke neste time. 



Synet som møtte meg kan berre omtalast som skuffande. Eg kjende håra i nakken reise seg — dei der nede heldt seg i ro, som vanleg. Ein heil sommarferie med tørrtrening, lysinnstillingar, posisjonering og sjølvbilde-boosting gjekk opp i røyk. Eller damp, sidan vi stod i ein fellesdusj. Lars hadde kome seint men godt. Hårmessig, altså. Han hadde nesten teke att Ola. Der eg likna ein belgisk detektiv (Poirot var belgisk, ikkje fransk), likna han på Karl Marx. Han stilte seg ved mi side, sjølvsagt, lente seg tilbake og lot vatnet renne nedover kroppen. 

Dusken hans der nede var så tjukk, at det tok eit minutt før den var gjennomvåt.



Eg måtte tilbake til teiknebrettet.



30 år seinare møtte eg Ola på samyrkjelaget. Han var nær ved å døy av alderdom.


I alle fall såg han eldre ut enn meg.

Google

På ein benk i ein park låg dette heimlause leksikonet. Det stod dårleg til, det var lett å sjå. Eg ville sjekke om det var noko eg kunne gjere.

— Går det bra med deg?

— Dra til helvete!

— Unnskyld? Kva er ditt problem?

— Du brukar Google, gjer du ikkje?

—Sjølvsagt.

—Dra til helvete.

All the single ladies

Er du kvinne, men saknar ein å dele livet med? Ein du kan ligge i den meir eller mindre sveitte armkroken til eller snuble deg gjennom skog og mark med? Lengtar du etter kjærteikn og  ein som ligg bak deg og alltid vil ha sex?

Vel, du har deg sjølv å takke for di ulukke. Med litt kløkt og smartness kunne du lett ha unngått denne traurige sivilstatusen, akkurat no kunne du ha sete i ein SUV på veg til haustferie på Geilo. Men det gjer du ikkje. For du er singel. Og einsam.

Fortvil ikkje, det finns håp. Sjølv for deg som ikkje har lukkast på slagmarkene. Løysinga er nemleg enklare enn ein skulle tru.

For å vinne ein mann, må du vite kva mannen ynskjer. Menn likar så mangt, men det finnast berre ein fellesnemnar. Eit verkemiddel som alle menn fell for, som alle kvinner tidlegare nytta, men av ein eller annan grunn slutta med.

Jane Helen, sjampo og balsam.

Desse to flaskene med hårprodukt som ein gong fylte klasserom, diskotek og tensingkor-øvingslokaler med si duft. Så rik og feminin. Ingen menn kunne motstå Jane Helen. Det var difor eldre menn prøvde seg på yngre damer før i tida. Eg hugsar godt synet av Jane Helen-duftande småjenter pile nedover gata med vaksne karar jagande etter. Med nasa i veret. Dei sprang etter lukta.

Sjølv var eg ein stor tilhengar av Jane Helen. Eg hugsar godt tida vi haika frå Hareid til Ulsteinvik for å gå på Hødd-disco på samfunnshuset. Etter å bana meg veg gjennom testosteronosande tenåringsgutar, byrja nasa mi å jobbe. Tåfis, sprit, sveitte og deodorant vart effektivt skilt ut, og til slutt kunne eg sirkle inn nærmaste Jane Helen-brukar. Ho kunne sjå ut som eit takras nokon hadde skufla opp på taket igjen, for så å rase ned att ein gong til. Det spelte inga rolle. Ho skulle eg ha.

Eg veit ikkje kva som hende med Jane Helen, ein dag var den ikkje der lenger. Butikkhyllene inneheldt brått andre produkt som lukta salmiakk i forhold. Kanskje var det Timotei-tilhengarar som lobbyerte og fekk hovudkonkurrenten skvisa ut? Ingen likte Timotei, grønsåpe både vaska og lukta betre. Dessutan var det ingen som hadde så langt, blondt hår eller sette seg i ei blomstereng med kvite klede. Alle visste at det førte til grønskeflekkar ein ikkje fekk av. Kanskje berre med Timotei?

Men dei vann til slutt.

Jane Helen tapte. Og med henne, kvinnene.

Haust

Høg trivsel, lav sol og varme fargar. Slikt blir det byvandring av.

Skjebnedagen

Det var ein heilt vanleg laurdag i september. Året var 1981, og eg hadde vore ute og leika det meste av den vakre haustdagen, spelt fotball, klatra i tre og begynt å grave ei hole i bakken som eg planla skulle bli ein underjordisk tunell.



Mor mi opna kjøkenglaset, og lukta av helgas kulinariske høgdepunkt, risengrynsgraut, fylte gardstunet. Det var middag. Då grauten var inntatt, venta tippekampen. To timar med tannlause og hardtarbeidande britar i svart kvitt, akkompagnert av ein entusiastisk og triviabesatt Arne Scheie.



Livet var godt. Eg var ein lukkeleg tiåring.



Hadde eg vore eldre, hadde eg kanskje tenkt at det var for godt til å vere sant. For det var det.



Ettermiddagen vart til kveld, Liverpool hadde vunne igjen og Arne Scheie sat i ein hotellbar og drakk seg full. Heime på Hareid samla familien seg igjen rundt fjernsynet. Heimelaga pizza og Jolly Cola kom på bordet. Dei vaksne gledde seg til tid for seg sjølv, medan vi borna såg fram til eit siste høgdepunkt før sengetid.

Pelle Parafins bøljeband med Tramteateret.



NRK viste no den tredje serien, Pelle Parafin og automatspøkelsene.



Det var spaning av høg kvalitet, kombinert med utsøkt humor og skøyeraktige karakterar. Billy Betong. Sandra Salamander. Ragna Rekkverk. For ein fantasi.



Kjøtdeig, ost, mais og cola kjærteikna gana mi der eg sat på golvet og stirra intenst på skjermen. Spaninga tok til, endå ein karakter viste seg. Ein bad guy som visstnok dreiv med ulovlegheiter. Han såg skikkeleg creepy ut, kven var han? Kva heitte han?



Det slo ned som eit lyn i ein liten robåt. Der og då visste eg at livet mitt aldri ville bli det same igjen. Ingen i stova sa noko som helst. Det var knystande stille. Veslesøstera mi knisa forsiktig, og vart straks irettesett av far min. Men det var for seint, eg skjøna teikninga. Frå no av ville eg alltid bli kalla Audun Automat.

Mandag morgon gjekk eg ekstra seint på veg til skulen. Der eg vanlegvis møtte klassekameratar, gjekk eg omvegar for å sleppe. Endeleg på veg inn i skulegarden høyrde eg ropa:



— Audun Automat! Audun Automat! Audun Automat! 


Alle hadde sett det same laurdag kveld, vi hadde berre NRK den gongen. Effekten var difor enorm.


Kvifor Audun, kvifor meg? Kunne han ikkje heite Eugen Automat, eller Arne? Var det fordi dei to fyrste bokstavane a og u var det same i både Audun og automat? Ja, det var sikkert det. Eg innsåg at slaget for lengst var tapt og at Tramteateret nok hadde kome opp med den beste løysinga. Audun Automat klang godt. Dei hadde nok ledd godt då dei klekte ut den.



Ikkje at det gjorde meg så mykje. Herregud, folk vart kalla verre ting. Men Audun Automat? Du hadde eitt liv, og så var det Audun Automat som skulle henge ved deg? Det var ikkje akkurat storslått.


Åra gjekk, og eg vart etterkvart van med kallenamnet mitt. Færre og færre hugsa kven Audun Automat var, men rett som det var måtte eg innsjå at eg tapte ein krangel fordi motparten hadde trekt trumfkortet og ropt: 

— Du då, Audun Automat!

Då var det lite eg kunne stille opp med. Siste ord var sagt, eg hadde ikkje utvikla eit forsvar godt nok til å slå tilbake. Med mindre den andre heitte Sandra eller Ragna eller Billy. 


Enkelte hadde god langtidshukommelse. Tjue år seinare kunne nokon plutseleg finne på å kalle meg Audun Automat. Like morosamt som i 1981 var det heldigvis ikkje, og langt i frå like effektfullt.


32 år seinare rusla eg gjennom ei av Oslo sine vakre, solfylte gater og fekk auge på eit kjent ansikt. Det var ein mann, han måtte vere rundt dei seksti. Ansiktet var alvorstynga der han hasta i retning det som sikkert var kontoret hans. Brått gjekk det opp for meg, det var Per Kjeve, skodespelaren som hadde gitt liv til karakteren Audun Automat. 



Det kjentes godt der og då, men eg skamma meg litt i ettertid. Eg hadde mumla det etter han med skuffande slagkraft og overtyding;

— Audun Automat!

Han snudde seg og smilte skeivt. Så gjekk han vidare.

Eg stod att med ei tom kjensle. Årevis med opparbeida frustrasjon som skulle kuliminere i eit inferno av ei skyllebøtte fortona seg i beste fall som ironisk hyllest.

Det var openbart at Per Kjeve hadde kome seg vidare i livet. 



No var det min tur.


Fotballidioti

Eg bøygde meg fram og skrudde på vatnet, følte meg litt fram på temperaturen og førebudde meg på smerten. Snart ville ei elles så behageleg oppleving som dusjen etter fotballkamp, forvandlast til nokre sekund med intenst ubehag.

Vatnet rann frå hovudet, nedover skuldrane og drog med seg salt og sveitte, hårprodukt og grus og framkalla ei uuthaldeleg svie i det det trefte eit stort skrubbsår på den venstre underarma. Eg beit tennene saman og kjende det sakte gå over akkurat i det neste skrubbsår på kneet fekk same behandling. Så gjekk det over.

No kunne eg sjå fram til to veker med klede, laken og plaster som skulle gro fast i såra. To veker i konstant sjølvmedkjensle. Kanskje ville det la meg gløyme mine skrantande kne og kroniske strekk i eine rumpeballen?

Eg lente hovudet mot dusjveggen og sukka. Kvifor gadd eg dette, år etter år? 42 år, småbarnspappa og full av skrubbsår etter ein fotballkamp i oldboysligaen, som vi i tillegg hadde tapt 1-7 etter å ha blitt utspelt etter alle kunstens reglar.

Utspelt av andre 42-åringar med kone og barn på sidelina, det kunne vel ikkje vere noko å trakte etter?

Eg hadde heller ikkje spelt ein god kamp. Vi hadde samla nok folk til å stille lag, men sidan vi ikkje hadde innbytarar hadde eg blitt utruleg sliten. Og slitne fotballspelarar gjer som kjent feil. I sluttminutta hadde eg gått i nærduell med ein motspelar med høgare body mass index og lågare tyngdepunkt enn meg. Ein resolutt dytt i skuldra sende meg flaksande gjennom lufta med ein kraftig rotasjon eg ikkje vann å utlikne. Landinga var hard og brutal, og kunstgrasdekket ga den naudsynte friksjonen skrubbsår treng for å bli skrubbsår.

Var dette mi fotballkarriere på sitt lågaste? tenkte eg og masserte sjampo i hovudbotnen. Det må det ha vore. Eg har trass alt aldri vore eldre, aldri vore tregare eller i dårlegare fysisk form. Sett bort frå speleforståinga blir ein berre dårlegare og dårlegare i fotball etter fylte 30 år. Slik var det berre.

I det heile tatt kunne ein undre seg over slike som meg som heldt fram å audmjuke seg sjølv. Veke etter veke, sesong etter sesong, år etter år. Stadig eldre og dårlegare. Det var vel difor menn tok opp golf i godt vaksen alder. Det å bli betre og betre i noko, utan å avsløre ditt fysiske forfall nemneverdig. Det verka lokkande på eit såra ego. Eg var så ubrukeleg i golf at eg kunne sjå fram mot årevis med forbetring, meistring og styrka sjølvkjensle.

Eg skrudde att krana og lot vatnet renne av meg. No måtte eg la såra lufttørke så lenge som mogleg, altså gå rundt i leilegheita i boksershorts fram ti leggetid.

Medan eg halvnaken smurte meg eit par brødskiver ved kjøkkenbenken, funderte eg vidare på fenomenet menn som audmjukar seg sjølv. Friviljug.

Menn som kjøper seg racersykkel til femti tusen kroner og legg ut på landevegsritt i kondomdress med mage og manboobs hengande og slengande. Eller som går på byen saman med ein kompis og ser langt etter damer som kunne vore døtrene deira, drikk seg fullare og fullare, og i det lyset blir slått på, gjennomfører dei den eine, flaue og desperate tilnærminga som blir brutalt og indignert avvist.

Tilbake står dei, med eit dumt flir om munnen der dei ser seg om i lokalet etter folk som kan ha observert opptrinnet. Eventuelt om eit nytt offer byr seg fram. Har ein blitt audmjuka ein gong, er skaden av ei til, mindre.

Tanken på at eg var ein del av eit større bilete, ein mannskultur som var innarbeidd gjennom hundrevis av år, gjorde meg rolegare. Faktisk litt munter.

Menn skal kanskje vere patetiske? I vår iver etter evig ungdom er vi villige til å lide nokre nederlag og audmjukingar. Kunne det vere så enkelt?

Kva var det ved fotballen som appellerte slik til meg at eg sette meg sjølv i gapahuken?

To dagar seinare var eg ute og lufta hunden iført dress, skjorte, slips og pene sko. Eg hugsar ikkje kva høvet var, men hunden tek ikkje omsyn til mitt antrekk — på do må han, uansett. Då vi passerte nokre gutungar som spelte fotball i ein ballbinge, spratt plutseleg ballen deira ut i gata og kom mot meg. Eg vart fylt med glede og spenning. Det stod klart for meg at det var mi oppgåve å få ballen over inngjerdinga og tilbake i ballbingen. Eg slapp hundebandet, tok eit par resolutte steg fram og ga ballen eit resolutt spark med underskru. Den gjekk som eit prosjektil gjennom lufta, men stoppa opp grunna den kraftige skruen slik at den dalte ned i ballbingen. Ei perfekt langpasning. I pensko. Den eine ungguten smilte og vinka, ballen hadde landa rett ved støvelen hans.

Etter ein liten spurt nådde eg att hunden, han sat og gjorde sitt i eit forseggjort blomsterbed.

Eg kunne knapt vente til neste oldboys-kamp. Forma mi var inne, det kunne alle sjå.

På veg heim hadde gutane avslutta dagens økt. Eg hadde håpa at enda ein ball skulle kome på avvege. Men nei, ingenting.

Søren og. 

Musikk

Musikk. Å, kor mykje enklare det var før. Då likte eg fem band, sånn circa. The Beatles, Toto og så nokre eg har gløymt no. Eg hadde tjue vinylplater, og det var meir enn nok. Då sat eg med vener rundt platespelaren og spela same plate igjen og igjen, las tekstane, pugga produsentar, tekstforfattar, gjestebassist og designar av coveret. Alt sit som støypt den dag i dag. Eric Clapton spelar sologitar på While My Guitar Gently Weeps. 1967. George Harrison skreiv låta same år. Han var forresten den yngste av dei fire, født i 1943. Trivia, men eg kunne det.

Det var heilt tilfeldig at eg likte nettopp den musikken eg likte. Det var det eg hadde tilgjengeleg. Musikken hadde funne meg, ikkje omvendt. Eg hadde stått i platebaren på Laluna, med Åge Grimstad bak disken, og høyrt gjennom plata. Og i frykt for å verke utnyttande, kjøpt plata. Tenkt at den kom til å vekse på meg. Og det gjorde den som regel.

Så gjekk det ei tid, og til slutt kunne eg alle songane, tekstane, gjestebassistar og coverdesignarar på rams.

I dag er det ikkje slik. Spotify — det motsette av Åge Grimstad og Laluna platebar — gjer alt det kan for å forvirre meg.

Alt er bra, alle høyrer på alt, alle tilrår alt og alle følger alle. Alle band har idiotiske namn og du er ein tosk dersom du ikkje skjønar at Sting er ein talentlaus idiot og at Jonathan Rado er tidlegare Foxygens. Hallo?

Ingen ser på plateomslag lenger. Trur eg. Ingen les tekstar lenger, eller ser på gjestebassistar og kvar dei har spelt før og kven dei er sonen til. Trur eg.

Trur eg, fordi det går supermenn blant oss. Desse virtousane som på eitt eller anna vis har oversikta. Som kan alt, ser alle samanhengar og har lest om bandet på nedlasta platecover. Dei veit kva band ein eller anna nittenårig raring frå Dundee har spelt i før. Det må då finnast hundrevis av rare nittenåringar frå Dundee? Kva er desse kjennarane laga av? Korleis får dei slik oversikt? Lurer dei oss? Skriv dei om musikk som ikkje finns, kanskje? Eg hadde ikkje merka det, om så var.

Men, det er håp for meg og. Brått ein dag, når eg har tid nok, når eg får opna sansane tids nok, høyrer eg noko eg likar. Bon Iver. Radiohead. Terje Nilsen. Grieg. Eg treng framleis tid, og ein platebar å lene meg til. Sette på meg headset og lytte medan eg stenger ute maset til Åge Grimstad.

Åge er forresten født i 1965, trur eg.